पर्वतमा बढीमा आठ, घटीमा चार स्थानिय तह उपयुक्त

पर्वत/स्थानीय तह पुनर्संरचनासम्वन्धी आयोगले जिल्लाबाट स्थानीय तहको संख्या सिफारिस गर्ने अन्तिम मिति सकिएपनि पर्वतमा निर्धारणको काममा ढिलाई भैरहेको छ । दलहरुका बिचमा संख्यामा र भाग्ने भूगोलका बिषयमा सहमित कायम नभएकाले टुंगोमा पुग्न नसकिरहेको अवस्थामा जिल्लाका लागि सबैभन्दा बढी उपयुक्त बिकल्प भनेको घटीमा चार वटा र बढीमा ८ वटा स्थनिय तह बनाउनु हुने तर्क आउन थालेको छ ।
पर्वत जिल्ला भूगोलका हिसाबले मुलुकको चौथो सानो जिल्ला हो । यस कारण पनि पर्वतमा धेरै स्थानिय निकायहरु सार्मथ्यका हिसाबले चल्न सक्ने छैनन भन्ने भनाई आउन थालेको छ । कालीगण्डकी र मोदी लगायतका नदीहरुबाट उत्पादन हुने बिद्युत, ढुंगागिटी , हम्पाल, पञ्चासे, डहरे लगायतका क्षेत्रमा पर्यटन प्रर्बद्धन लगायतका स्रोतहरुबाट सम्बृद्ध बनाउने गरी स्थानिय तहको पुर्नसंरचना गर्न जरुरी भएको धारणा अधिकाँशको छ । सानो भूगोल र थोरै जनसंख्या भएको पर्वतका लागि आयोगले घटीमा ४ वटा र बढीमा ७ वटा स्थानिय निकाय बनाउने मापदण्ड तोकेको छ । ‘जिल्लाको भूगोल र सार्मथ्यका हिसाबले भन्ने हो भने चार वटा भन्दा बढी स्थानिय तह सक्षम हुन सक्ने देखिदैन’ जिल्ला कृषि बिकास कार्यालयका बरिष्ठ कृषि बिकास अधिकृत बासुदेब रेग्मीले भने । लुंखु देखि दक्षिण हुँदै बर्राचौर सम्मको भूगोलमा एउटा, कार्किनेटा देखि बाच्छा सम्मको भूगोलमा अर्को स्थानिय तह बनाउन सकिन्छ । यसो गर्दा पैंयु नगरपालिका र फलेबास नगरपालिका बनाउन सकिन्छ । यी नगरपालिकाहरु स्रोत साधन र पहुँचका हिसाबले पनि सम्पन्न हुन सक्छन । सबै गाबिसबाट दुई तीन घण्टामा पैदल पुग्न सकिन्छ भने पक्की सडक बन्दा आधा घण्टामा केन्द्रमा सहज पहुँच पुग्न सक्छ ।
अर्को तर्फ उत्तरमा बाँकी भूभागलाई कुस्मामा राखेर मोदी गाउँपालिका बनाउने हो भने पर्वतमा दिगो र भरपर्दो स्थानिय निकाय बन्न सक्छन । सडकको सुबिधा पु¥याउने हो भने यी गाउँपालिका र नगरपालिकाहरु सक्षम पनि हुन सक्छन । होइन बढी बनाउने हो भने पर्वतमा ८ वटा स्थनिय तहबाट मात्रै सबैलाई पायक पर्न सक्छ । दलहरुले यस बिषयमा गम्भीर भएर छलफल गर्न सक्नुपर्छ ।
जनतालाई सुबिधा दिने हो जिल्लाका लागि ८ वटा स्थानिय तह उपयुक्त हुने सुझाब पनि छ । कुस्मा नगरपालिकालाई यथाबत राख्ने, उत्तरमा हम्पाल र मोदीगाउँपालिका थप्ने तथा दक्षिणमा डहरे पञ्चासे, फलेबास, पैंयु, कालीगण्डकी र महासिला गाउँपालिका बनाउने हो भने अहिलेका सबै पक्षको माग सम्बोधन हुन सक्ने देखिन्छ । सातवटा स्थानिय निकाय बनाउने हो भने पनि कुस्मा नगरपालिकामा थप गाउँ राख्न उपयुक्त नहुने तर्क पनि आइरहेको छ । आठवटा स्थानिय तह बनाउने कुरामा नेपाली कांग्रेस र नेकपा माओबादी केन्द्र सकारात्मक देखिएपनि नेकपा(एमाले) भित्रको आन्तरिक समस्याका कारण टुंगोमा पुग्न सकेको छैन । एमालेका केही नेताहरु कुस्मामा आर्थर, खौला र ठुलीपोखरी राख्नैपर्ने अडानमा देखिन्छन भने केही नेताहरु लंखु र कार्किनेटा केन्द्र जसरी पनि चाहिने अडानमा भएका कारण सहमति नभएको सर्बदलीय बैठकमा सहभागीहरुको धारणा देखिन्छ ।
मुलुकका ५० भन्दा बढी जिल्लाले प्रतिबेदन पनि बुझाई सकेका छन तर पर्वत जिल्लामा अझै पनि सहमति हुन सकेको छैन । आयोगले जिल्लाबाट प्रतिबेदन नआएपनि सरकारलाई प्रतिबेदन बुझाउने तयारी गरिरहेको छ । पर्वतमा राजनैतिक दलहरु आफ्नो अडानबाट रहने र सहमति गर्न नसकेका कारण जनप्रतिनिधीको राय लिने अवस्थामा पुगेका छन । केही दलहरु अहिलेका ६ वटा स्थानिय तह बनाउनुपर्ने अडानमा छन र केही दलहरु बढाउने तयारीमा छन । जुनसुकै तह बनाउँदा पनि स्थानिय जनताको चाहना अनुरुप निर्णय हुन सकेन भने भोली ठुलो बिग्रह आउन सक्छ । जुन ठाउँका बासिन्दाहरु जहाँ आफुँ रहन चाहन्छन त्यही बस्न दिइनुपर्छ । केही नेताहरु र दलको स्वार्थका आधारमा स्थानिय तह निर्धारण भएमा प्रत्युत्पादक हुनेछ । गाउँमा सुझाब लिन जाने भनिएपनि गइएको छैन तर जनमत कस्तो छ भन्ने कुरा दलहरुले बुझेकै छन । यसर्थ त्यसकै आधारमा छिटो निर्णयमा पुग्न जरुरी छ । निर्णयमा ढिलाई पनि गर्ने र जनमतको समेत कदर नहुने अवस्था आउने दिनेछैनन भन्नेमा बिश्वास मात्र गर्न सकिन्छ ।
दलहरुका बिचमा स्थानिय तह निर्धारणका लागि सहमति नभएपछि साँसदहरुको राय लिने निर्णय भएको स्थानिय बिकास अधिकारी एब स्थानिय निकाय निर्धारण प्राबिधीक समितिका संयोजक युबराज पौडेलले जानकारी दिए । ‘संख्या यकिन गर्नका लागि दलहरुका बिचमा सहमति हुन सकेन’ उनले भने‘माननीयहरु ज्यूको उपस्थितिमा निर्णयमा पुग्न हप्ता दिन लाग्न सक्छ’